به گزارش کیشوند نیوز از صبح نو، لاک‌پشت‌هایی که برای تغذیه و تخم‌گذاری به سواحل ایران مراجعه می‌کنند، به دلایل مختلف در امان نیستند. از یک سو کارگران چینی پروژه‌های نفتی جنوب، در نبود یگان حفاظت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست و مراقبت‌های ویژه از تنوع زیستی آبهای جنوبی ایران، لاک‌پشت‌ها را صید کرده و به عنوان یک غذای رایگان مورد استفاده قرار می‌دهند و از سوی دیگر جوامع محلی به دلیل فقر، تخم لاک‌پشت‌ها را جمع‌آوری کرده و به گفته معاون سابق محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست به قیمت هر عدد پنج دلار، به شیخ‌نشین‌ها می‌فروشند. این فشارها، خطر انقراض نسل لاک‌پشت‌هایی که در سواحل ایران تخم‌گذاری می‌کنند و یا این مناطق را برای تغذیه انتخاب کرده‌اند، افزایش می‌دهد.
سواحل جنوبی ایران تنوع زیستی بی‌نظیری دارد. آن گونه که در گزارش‌های سازمان حفاظت محیط زیست آمده، پنج گونه لاکپشت در آبهای جنوبی ایران زندگی می‌کنند. بر اساس یافته‌ها، لاک‌پشت‌ها در همان محلی که از تخم بیرون می‌آیند، پس از بلوغ تخم‌گذاری می‌کنند اما لاک‌پشت‌های سواحل جنوبی ایران، گویا چندان خوش شانس نیستند. وضعیت معیشتی مردم در جنوب ایران مطلوب نیست و ارزش غذایی بالای تخم لاک‌پشت‌ها و طعم خوب آن، این مردم را تحریک می‌کند که در فصل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها به لانه‌های آنها سری زده و تخم‌ها را از آن خارج کنند.
اما این تمام داستان نیست. وقتی شیخ‌نشین‌ها با تکیه بر پول نفت، انگیزه جوامع محلی ایران را برای کسب درآمد از تخم لاک‌پشت‌ها تقویت می‌کنند، مردمی که شغل نداشته و کارگران چینی در پروژه‌های نفتی جنوب جای آنها را اشغال کرده‌اند، کشتی‌های چینی و تغییر پرچم داده، صید آنها از خلیج فارس و دریای عمان را مختل کرده و معیشت آنها با خطر جدی مواجه شده است، ناگزیر می‌شوند که تعداد بیشتری لانه لاکپشت را تخریب کنند تا با فروش تخم‌ها، درآمد اندکی برای زندگی خود کسب کنند.
عبدالرضا کرباسی، معاون سابق محیط‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست بیان می‌کند: مردم بومی از روی فقر و برای رفع نیازهای معیشتی خود تخم لاک‌پشت‌ها را به قیمت دانه‌ای پنج دلار به کشورهای عربی می‌فروشند. وی ادامه می‌دهد: تخم لاکپشت ارزش غذایی خیلی بالایی دارد و عرب‌ها دنبال این هستند که تخم‌ها را خریداری کنند.
فعالیت‌های توسعه‌ای کم اثرترین عامل به روی جمعیت لاک‌پشت‌ها
اگرچه فعالیت‌های توسعه‌ای و از دست رفتن سواحل ماسه‌ای که محل تخم‌ریزی لاک‌پشت‌هاست از سوی سازمان محیط زیست به عنوان یک خطر جدی برای ادامه حیات این خزندگان اعلام می‌شود اما کرباسی می‌گوید: فعالیت توسعه‌ای کمترین صدمه را به لاک‌پشت‌ها وارد می‌کند. به اعتقاد وی بیشترین صدمه به لاک‌پشت‌ها از محل فقر مردم و جمع‌آوری تخم‌ها به این موجودات زنده وارد می‌شود، بنابراین بهتر است صنعت در جنوب توسعه یابد تا با ایجاد اشتغال برای مردم و کاهش فقر، نسل لاک‌پشت‌ها در امان بماند.
معاون سابق محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر آموزش دادن جوامع محلی برای حفاظت از لاک‌پشت‌ها عنوان می‌کند: جوامع محلی باید آموزش داده شوند تا اگر واقعاً می‌خواهند از تخم‌ها منبع درآمد داشته باشند، در حفاظت از این خزنده همکاری کنند و با تکثیر لاک‌پشت‌ها، به تعداد بیشتری لانه نیاز داشته باشیم. به این ترتیب علاوه بر اینکه تعداد این گونه‌ها برای محیط زیست حفظ می‌شود، بخشی از تخم‌ها هم می‌تواند برای معاش مردم مصرف شود. وی با اشاره به اینکه کارشناسان محیط زیست هر سال در جزیره قشم و زمان تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها حضور یافته و از آنها محافظت می‌کنند، اقدامات این سازمان برای حمایت از لاک‌پشت‌ها را کافی نمی‌داند. کرباسی ادامه می‌دهد: سازمان محیط زیست برنامه حفاظت دارد ولی فعلاً برنامه مشارکتی که در تکثیر و حفاظت لاک‌پشت‌ها مؤثر باشد، در این سازمان تدوین نشده است.
سازمان محیط زیست فقط یکسری دوره آموزشی در رابطه با حفاظت برگزار می‌کند ولی مشارکت مردم در این برنامه‌ها عملیاتی نشده است. برخی سازمان‌های مردم نهاد در حال حاضر با سازمان حفاظت محیط زیست برای آموزش جوامع محلی همکاری می‌کنند. معاون سابق محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تشکر از فعالیت‌های داوطلبانه، این قبیل اقدامات را برای نجات نسل لاک‌پشت‌ها کافی ندانسته و می‌گوید: ابتدا باید وضعیت معیشت مردم جنوب کشور اصلاح شود تا بعد به دنبال برنامه‌های حفاظتی برویم. از آنجا که ایجاد شغل در حیطه وظایف سازمان محیط زیست نیست، بنابراین همچنان باید شاهد فشار روی جمعیت لاک‌پشت‌ها باشیم.
پایشی روی جمعیت لاک‌پشت‌ها نمی‌تواند انجام شود
تغییرات جمعیت لاک‌پشت‌ها برای ما مشخص نیست زیرا به اعتقاد آقای حامد مشیری، مدیر عامل انجمن طرح سرزمین به عنوان یک سازمان مردم نهاد، اگرچه پروژه تگ‌گذاری به روی لاک‌پشت‌ها در حال انجام است، اما تمام پایش‌ها روی ماده‌هایی که برای لانه‌گزینی به سواحل می‌آیند، انجام می‌شود. در نتیجه هیچ فرآیندی نمی‌تواند روی بحث برآورد جمعیت انجام شود. بیژن فرهنگ دره شوری، نخستین فردی بود که با مشاهده عوامل تهدیدکننده نسل لاک‌پشت‌ها در قشم، مسأله آموزش و توانمندسازی جوامع محلی را در دستور کار قرار داد و به عنوان یک پیشرو در این عرصه، کار تگ گذاری لاک‌پشت‌ها را هم آغاز کرد. تلاش‌های وی سبب شد مردم محلی به جای تغذیه از تخم لاک‌پشت‌ها یا فروش آنها به حفاظت از این گونه روی آورده و حتی تصویر لاکپشت به روی صنایع دستی قشم نقش بست. راهی که دره‌شوری آغاز کرد، امروز فراگیر شده و سایر سازمان‌های مردم نهاد و سازمان محیط زیست نیز در همین مسیر گام بر می‌دارند. با این وجود همچنان تهدیدهای متعددی حیات این خزنده ساکن آبهای جنوبی را تهدید می‌کند. بر خلاف کرباسی که نقش فعالیت‌های توسعه‌ای را کم‌رنگ می‌بیند، مدیرعامل طرح سرزمین، توسعه را به عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدهای جمعیت لاک‌پشت‌ها اعلام می‌کند. وی یادآور می‌شود: تخریب سواحل، تغییر کاربری و گسترش محدوده شهری و غیره جمعیت لاک‌پشت‌ها را تهدید می‌کند. در برخی مناطق ایران مثل کیش، هنگام، قشم و یا منطقه نایبند، بحث توسعه وجود دارد و می‌تواند برای لاک‌پشت‌ها تهدید باشد. البته در جزایر خارکو، نخیلو و ام‌الگرم که غیر مسکونی هستند، خیلی با تهدید توسعه سواحل، روبرو نیستند. مشیری اضافه می‌کند: امنیت سواحل و تهدید لانه‌ها به دلیل برداشت تخم‌ها توسط انسان و یا خورده شدن آنها توسط جانورانی مثل شغال و گونه‌های موجود در منطقه، خطر دیگری است که جمعیت این جانداران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به گفته مشیری بسیاری از سواحل ایران به دلیل آلوده بودن به زباله‌هایی که از دریا به ساحل می‌آیند یا تورهای صیادی رها شده، محل مناسبی برای تخم‌ریزی لاک‌پشت‌ها نیستند. به همین دلیل با پاک‌سازی سواحل تلاش می‌کنیم که لاک‌پشت‌ها در تورهای رهاشده گیر نکرده و محیط ساحل را برای لانه‌گزینی و تخم‌گذاری بهسازی می‌کنیم. اگرچه حضور پنج گونه لاکپشت در خلیج فارس و دریای عمان گزارش شده است اما رییس انجمن طرح سرزمین می‌گوید: عمدتاً لاکپشت پوزه عقابی برای تخم‌ریزی به سواحل ایران می‌آید. به صورت محدود و پراکنده هم لاکپشت سبز برای تخم‌گذاری سواحل ایران را انتخاب می‌کنند. لاکپشت سبز بیشتر برای تغذیه به سمت ایران می‌آید. وی و همکارانش که در پارک ملی دیر و نخیلو فعال هستند، در دو جزیره این پارک ملی شامل ام الگرم و نخیلو به عنوان یکی از نقاط مهم لانه‌گزینی و تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های پوزه عقابی طی دو سال گذشته پایش‌هایی را آغاز کرده‌اند. آنها تلاش می‌کنند با آموزش جوامع محلی و توزیع بروشور، از مشارکت مردم برای حفظ جمعیت لاک‌پشت‌ها بهره ببرند.
مدیر عامل انجمن طرح سرزمین می‌گوید: در حال حاضر به جز منطقه فعالیت گروه ماه در سایر مناطق نیز اقداماتی برای حفظ نسل لاک‌پشت‌های در حال پیگیری است. برای حفظ محل تخم‌ریزی لاک‌پشت‌ها، در کیش منطقه‌ای را محصور کرده و حفاظت شده اعلام کرده‌اند. حتی در طرح توسعه این جزیره نیز از ورود به منطقه تخم‌ریزی لاک‌پشت‌ها صرف نظر شده است تا این محل حفظ شود. وی با اشاره به تلاش‌های سازمان حفاظت محیط زیست برای حفظ جمعیت لاک‌پشت‌ها، اقدام دره شوری برای تگ‌گذاری این خزنده را گامی نوین در جهان اعلام می‌کند.
