مهدی هوشیار سردبیر و خبرنگار خبرگزاری صدا و سیمای کیش در گزارشی مکتوب وضعیت صفر تا صدی بازار ماهی کیش را مورد بررسی قرار داده که در این گزارش وجود برخی تناقض‌ها و ابهامات پرونده این بازار را همچنان مفتوحه باقی می‌گذارد.
در ادامه این گزارش آورده شده است:
اگر سالیان طولانی است که صید مروارید به دلیل نابودی صدف‌های مولد، رو به فراموشی رفته است، ماهیگیری اما در جزیره کیش داستانی دیگر دارد.
سالیان سال است که لنج‌داران کیش که اگر قبلاً با تور و گرگور پهنه بیکران خلیج فارس و دریای عمان را برای صید انواع ماهیان می‌پیمودند، حالا با روش نوینی به نام “لانگ لاین” یا صید هدفمند با قلاب که به محیط زیست دریایی صدمه‌ای وارد نمی‌کند، اقدام به ماهیگیری می‌کنند.
اعتمادی نیا رئیس شیلات جزیره کیش می‌گوید: هم اکنون در جزیره کیش بیش از ۵۰۰ نفر با ۴۰ لنج و بیش از ۱۳۰ قایق به شغل ماهیگیری مشغولند.
ملوانان و ماهیگیران کیش حاصل زحمات چندین روز ماهیگیری خود روی آب‌های نیلگون خلیج فارس را علاوه در بازار کیش، یا به بازارهای شهرستان‌های هم‌جوار همچون بندر لنگه می‌فروشند یا با سفر به کشورهای حاشیه خلیج فارس آنها را در این کشورها به‌فروش می‌رسانند.
وجود بازار ماهی در جزیره کیش یکی از الزاماتی بود که رونق خوبی به زندگی ماهیگیران جزیره بخشیده بود، بازاری که حالا داستانی متفاوت پیدا کرده است.
بازار ماهی کیش در گذر زمان
جزیره کیش به علت قرار گرفتن در آب‌های آزاد از نظر ماهی تنوع زیادی دارد. ماهى شیر، سُرخو، سه کله، کافُر، شهرى، جاش سال، جاش طلایى، جِت، ماهى هَوور، نیزه، هامور، زرده، صافى، طوطى، حلالى، گرفه، زُل، حلوا، تُن، شورید و تک خال از مهمترین فراورده‌های دریایی است که در جزیره کیش به فروش می‌رسد.
جزیره کیش به‌صورت متمرکز از سال ۱۳۷۳ صاحب بازار سرپوشیده شده و پیش از این در بازارهای محلی اقدام به فروش انواع ماهی و میگو در بازار می‌کردند.
در کیش جاذبه های تفریحی و گردشگری بسیاری وجود دارد که در ارتباط با دریا شکل گرفته‌اند، بازار ماهی فروشان کیش یکی از دیدنی‌های جزیره کیش به شمار می‌رود که گردشگران زیادی را به سوی خود می‌کشاند تا از نزدیک با آبزیان این جزیره که صید شده و در آنجا به فروش می‌رسند، آشنا شوند.
بازار ماهی فروشان کیش از ۱۲ غرفه عرضه ماهی و میگو و ۲ غرفه پاک کردن ماهی تشکیل شده بود که توسط خود فروشندگان و صیادان این منطقه اداره می شد. این بازار در زمینی به مساحت ۲ هزار و ۶۰۰ متر مربع ساخته شد و با کتیبه‌های سفالی و نقش‌های مرجانی مزین شده بود که دیدنش برای بسیاری از علاقه‌مندان تماشایی و جذاب به نظر می‌رسید.
با گذشت بیش از ۲۶ سال از فعالیت اولین ساختمان بازار ماهی کیش، کم کم مشکلات متعددی به سراغ این بازار آمد که در این بین می توان به خرابی چندین باره سیستم تهویه و خنک کننده بازار، فرسوده بودن سیستم های آبرسانی، تخریب فضای فیزیکی کف و دیوارها، بوی نامطبوع و فساد سریع ماهی‌ها از جمله مهمترین مشکلاتی بود که هم موجب گلایه غرفه داران شده بود و هم شکایات متعددی را از سوی شهروندان و گردشگران به دنبال داشت.
برنامه ریزی برای ساخت بازار جدید ماهی کیش
تماس های متعدد غرفه داران و شهروندان با ما و ابراز گلایه و شکایت از وضعیت موجود موجب تهیه گزارش‌های متعددی از این بازار شد که بالاخره پای مسولان وقت جزیره را به این بازار باز کرد.
پانزدهم اسفند ۱۳۹۶ بود که بالاخره محمد ابراهیم انصاری لاری مدیرعامل وقت سازمان منطقه آزاد کیش به‌همراه جمعی از معاونان و مدیران خود در بازدید از بازار قدیمی ماهی کیش، مسائل و مشکلات این صنف را بررسی و برای رفع موانع موجود بر سر راه معاش ماهیگیران و فروشندگان ماهی دستورات لازم را صادر کرد تا آغازی باشد برای تغییرات گسترده در یکی از مهمترین مراکز اقتصادی جزیره کیش.
آغاز عملیات اجرایی بازار جدید ماهی کیش
بالاخره و پس از ۴ ماه پس از بازدید مسوولان از بازار قدیمی کیش، کار ساخت این مرکز جدید ۲۰ تیر ۹۷ آغاز شد و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها قرار بر این بود که اواسط مهر۹۷ این بازار ساخته شود.
لزوم توجه به معماری بومی به دلایل ویژگی‌های خاص آب و هوایی منطقه، یکی از الزامات طراحی و معماری ساختمان جدید بود.
معاون عمرانی سازمان منطقه آزاد کیش با تاکید بر اینکه در طراحی جدید این بازار همه مشکلات از بین خواه رفت، گفت: بر اساس این طراحی فضاهای پشتیبانی از محل عرضه ماهی ها جدا می شود تا از نظر بهداشتی و تهویه بوی نا مطبوع، مشکلات برطرف شد.
خانزادی افزود: در طرح توسعه بازار ماهی، مشتریان در بدو ورود با سالنی روبه‌رو می‌شوند که ۱۲ غرفه عرضه ماهی در مرکز سالن متمرکز شده اند و تمامی سالن با کفپوش یکپارچه اپوکسی پوشانده شده که به لحاظ مقاومت بالا و رعایت مسایل بهداشتی شرایط بسیار خوبی دارد. همچنین با تعبیه شبکه های جمع آوری فاضلاب در غرفه ها تمامی شیرابه ناشی از آبزیان از این مجراها خارج می شود تا از نشر بوی نامناسب جلوگیری شود.
وی در ادامه یکی از معضلات اصلی بازار ماهی کیش را عدم امحاء ضایعات ماهی و تجمیع این ضایعات در محل عرضه دانست و گفت: با منفک کردن بخش امحاء از بازارچه عرضه، تمامی ضایعات ماهی ها به اتاقک امحاء منتقل و روزی دو بار خارج می شوند.
بر اساس اعلام معاون عمرانی سازمان منطقه آزاد کیش قرار بود که اواسط مهر ۹۷ بازار ماهی ساخته و به بهره برداری برسد. اما با تاخیرهای متعدد این اتفاق نیفتاد و در غیاب یک مرکز عرضه ماهی، قیمت ماهی در جزیره ای که طبیعتا باید به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، هم قیمت آبزیان کمتر از مناطق دیگر باشد و هم مشکلی به دلیل تازه بودن رخ ندهد، داستان جور دیگری رقم خورد و نه تنها ماهی کمیاب و گران شد بلکه کیفیت ماهی در مراکز محدود ارائه دهنده ماهی هم به شدت پایین آمد.
فیلم‌های ارسالی از سوی شهروندان به وضوح نشان می داد که مرکز فروش ماهی به شهروندان و گردشگران که در حوالی بندرگاه صیادی کیش راه اندازی شده است، به هیچ وجه بهداشتی نیست و مسوولان بهداشت جزیره هم در بازدیدهای خود این موضوع را تایید کرده اند.
سهیل یکی از شهروندان که به صورت حضوری به صدا و سیما مراجعه کرده و عکس هایی از وضعیت نامطلوب این مرکز موقت عرضه ماهی به همراه داشت ما را بر آن داشت که به صورت حضوری و البته مخفیانه سری به این مرکز بزنیم.
جابر که یکی از فروشندگان حاضر در این محل بود با لحنی تند در مقابل سوالات متعدد ما در خصوص وضعیت فروش ماهی به مردم فقط به گفتن مکرر این جواب ادامه داد که : نظم و قانون کیش خیلی وقته از بین رفته و …!
پس از تهیه تصاویری از این مرکز که به هیچ عنوان برای عرضه ماهی مناسب نبود، موضوع را با مسوولان مرکز توسعه بهداشت کیش در میان گذاشتیم.
دکتر رضا نیا رئیس مرکز توسعه سلامت کیش در این‌باره گفت: تاکنون چندین بار از مرکز موقت ماهی کیش بازدید و گزارش های خود را هم به سازمان منطقه آزاد کیش ارائه کرده‌ایم اما همچنان شاهد فعالیت این مرکز هستیم.
برای پیگیری بیشتر علت تاخیر در راه اندازی بازار جدید ماهی کیش، به سراغ خانزادی معاون عمرانی سازمان منطقه آزاد کیش رفتیم که علت تاخیر در راه اندازی بازار ماهی کیش را افزایش قیمت برخی از مصالح و تجهیزات کرد تا جایی که هزینه ساخت این بازار که در ابتدا تا ۳۰ میلیارد ریال براورد شده بود تا ۵۰ و حتی تا ۷۰ میلیارد ریال هم افزایش یافت؛ چیزی که به نظر می رسد بیش از این اعداد و ارقام باشد.
بازاری که پس از بهره برداری ، بسته ماند!
بالاخره پس از کش و قوس‌های فراوان و در ۱۰ آذر ۹۷ یعنی دو روز قبل از رفتن محمد انصاری لاری از جزیره کیش، ساختمان جدید بازار ماهی کیش به بهره برداری رسید. اما حواشی بهره برداری از این بازار بسیار پررنگ بود.
انصاری لاری مدیرعامل سابق سازمان منطقه آزاد کیش در روز بهره برداری از ساختمان جدید بازار ماهی کیش اعلام کرد: بازار ماهی قرار است براساس مزایده واگذار شود و ساکنان جزیره کیش که از طریق صیادی ارتزاق می کنند در اولویت هستند و برنده مزایده، کار را به فعالان این حوزه خواهد سپرد.
تا این جای کار به نظر خوب می آید اما صدای همهمه و اعتراض برخی از صیادان و غرفه داران در روز بهره برداری موجب شد تا علت را جویا شویم. برخی از غرفه دارانی که از ابتدای تاسیس بازار ماهی تاکنون در این بازار مشغول به کار بوده اند نسبت به قیمت های اعلامی از سوی سازمان منطقه آزاد کیش برای اجاره غرفه ها، (که برخی اظهار نظرها عددی بین ۶۰ تا ۸۰ میلیون ریال را بیان می‌کنند) معترض بودند.
محمد که خودش هم ماهیگیر است و هم غرفه دار می‌گوید قیمت اجاره غرفه ها در ساختمان سابق بازار ماهی، به صورت ماهیانه ۲۸ میلیون ریال تعیین شده بود که بسیاری از بومیان جزیره در پرداخت آن با مشکل روبرو شدند و در سه مرحله کاهش، نهایتا این عدد به ۱۲ میلیون ریال رسید که باز هم پس از گذشت زمان همچنان تعدادی از غرفه داران در پرداخت این مبلغ هم دچار مشکل اند، چه برسد به رقم هایی که در حال حاضر به گوش می رسد.
وقتی این موضوع را از مسوولان سازمان منطقه آزاد کیش پیگیر می شویم بدون اینکه حرفی از اعداد واقعی نرخ اجاره بهای غرفه ها بزنند، اعلام می‌کنند که در حال تعیین پیمانکار برای واگذاری بازار ماهی کیش هستند. وقتی از این مسوولان می پرسیم چرا باید پروسه تعیین پیمانکار اینقدر طولانی شود؟ جواب شفافی ارائه نمی‌شود.
خانزادی معاون عمرانی سازمان منطقه آزاد کیش که در طول این چند ماه پاسخگوی سوالات ما در خصوص وضعیت بازار ماهی بوده است می گوید: متولی اصلی بازار ماهی، شرکت عمران، آب و خدمات جزیره است. این شرکت هم که به تازگی دچار تغییرات مدیریتی شده، تنها اعلام کرده است که کارشناس دادگستری در حال تعیین قیمت برای اجاره بهای غرفه‌ها هستند و باید صبر کرد.
مدیرعامل کنونی سازمان منطقه آزاد کیش هم در جلسه شوری اداری کیش با ابراز گلایه از وضعیت بلاتکلیف بازار ماهی کیش علاوه بر تعیین تکلیف هرچه سریعتر این بازار به موضوع دیگری اشاره کرد که به نظر می‌رسد این موضوع اگرچه فعلا فراموش شده اما می تواند در آینده نوید بخش روزهای پر رونق فروش ماهی در جزیره کیش باشد.
غلامحسین مظفری معتقد است باید مکانیزمی تعریف شود که همه مردم کشور بتوانند به صورت لحظه ای شاهد خرید و فروش زنده ماهی در کیش باشند، سفارش خرید دهند و در کوتاه ترین زمان ممکن هم ماهی خود را در هر نقطه از کشور تحویل بگیرند.
این نکته با وضعیت فعلی بازار ماهی اگرچه فعلا کمی آرمانی به نظر می رسد اما تلنگری است که می توان با بهره مندی از آن اقتصاد دریا محور در جزیره را متحول کرد.
کمبود و گرانی ماهی در شهر ماهی
اتفاقات بازار ماهی در تقریبا یک سال گذشته علاوه بر کمبود ماهی در جزیره موجب افزایش قیمت ها شده است. با نگاهی به قیمت ماهی در بازار میوه و تره بار تهران به خوبی متوجه تغییرات بعضا فاحش قیمت ماهی بین تهران و کیش می شویم و این موضوع زمانی بدتر می شود که بدانیم ماهی در شهری که در ان ماهیگیری رواج دارد هم تازه تر به دست مشتری می رسد و صدالبته ارزانتر؛ چیزی که هم اکنون در جزیره کیش داستانی دیگر دارد.
هم اکنون قیمت ماهی به عنوان مثال ماهی شیر در جزیره چیزی بین ۶۰ تا ۹۰ هزار تومان متغیر است و یا میگو بین ۷۵ تا ۹۰ هزار تومان به فروش می رسد. ماهی شاری(شعری) و جش ماهی هم چیزی در حدود ۳۶ تا ۳۸ هزار تومان خرید و فروش می شود.
در بازار تهران که ماهی با تاخیر به دست مشتری می رسد، جالب است بدانید که هم اکنون در بازار میادین هر کیلو شیر ماهی بین ۵۵ تا ۶۰ هزار، ماهی کمیاب حلوای سفید و سیاه و شوریده بین ۵۰ تا ۵۵ هزار تومان و میگو هم بین ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان به فروش می رسد.
در جزیره ای که روزگاری بازار ماهی آن جاذبه ای برای گردشگرن محسوب می شد حالا نه گردشگران می توانند به راحتی خرید کنند و نه ساکنان جزیره.
تیری که به عید رسید
تیر ماه بود که کار ساخت بازار جدید ماهی کیش آغاز شد و حالا در آستانه آغاز سالی دیگر هستیم. به نظر می رسد در سکوت خبری سازمان منطقه آزاد کیش، امسال گردشگران با یک غافلگیری روبرو می شوند و آن هم بسته بودن بازاری است که از بیرون ظاهری زیبا دارد اما درب آن به روی گردشگران و کیشوندان بسته است. بازاری که روند نوسازی آن با سوالات متعددی همراه شده است.
اینکه چرا در هنگام ساخت و ساز بازار، همزمان کار تعیین پیمانکار به جریان نیفتاده است؟ اصلا چرا ساختمان آن به بهره برداری رسید و سریعا تعطیل شد؟ آیا فقط به خاطر مدیرعاملی که باید می رفت، این بازار باید سریعا به بهره برداری می رسید؟ چرا برای افزایش قیمت و کمبود ماهی در جزیره فکری نشده و نمی شود؟
اینکه چرا وضعیت نامطلوب بهداشتی محل عرضه کنونی ماهی باعث عکس العملی از سوی مسوولان نمی شود؟ اینکه در تعیین کیفیت تجهیزات چرا از تجربه بازار های دیگر استان ها استفاده نشده و برخی سوالات دیگر، موضوعاتی‌اند که جواب شفافی برای آن اندیشیده نشده است.
حالا باید منتظر ماند و دید که بالاخره چه زمانی، جشن و افتتاحیه دیگری برای بازار ماهی کیش خواهند گرفت؟!
نویسنده؛ مهدی هوشیار | خبرگزاری صداوسیما
